Immunotherapie verhoogt overlevingskansen bij nierkanker, maar slaat niet altijd aan. Een Leuvens onderzoeksteam heeft een nieuwe methode ontwikkeld om te voorspellen welke patiënten baat zullen hebben. Hun studie, gepubliceerd in Nature Medicine, opent ook nieuwe wegen naar nog effectievere behandelingen.
Dr. Lisa Kinget, doctoraatsonderzoeker en oncoloog in opleiding, en postdoc Stefan Naulaerts onderzochten stalen van vele nierkankerpatiënten en bepaalden een ‘moleculaire handtekening’ die een duidelijk verband toonde met de klinische respons en overlevingskansen.
Jaarlijks krijgen in Nederland ongeveer 2.600-2.800 patiënten de diagnose nierkanker. Dankzij immunotherapie zijn de overlevingskansen bij uitgezaaide nierkanker de afgelopen jaren spectaculair gestegen: ruim de helft van de patiënten is vijf jaar na de diagnose nog in leven, terwijl dat vroeger slechts 10 procent was. Helaas slaat de innovatieve behandeling niet bij alle nierkankerpatiënten aan.
Om te onderzoeken waarom er zo’n variatie is in de doeltreffendheid van immunotherapie, en om beter te kunnen voorspellen bij welke patiënten de behandeling zal aanslaan, zette een Leuvens onderzoeksteam een grote retrospectieve studie op. Daarbij analyseerden ze vele stalen van nierkankerpatiënten die de afgelopen tien jaar in UZ Leuven behandeld werden met immunotherapie.
Dr. Lisa Kinget en postdoc Stefan Naulaerts: “We onderzochten zowel tumorbiopsies als bloedstalen met geavanceerde labotechnieken. Via machine learning combineerden we de genexpressie in de tumor met erfelijke kenmerken van het immuunsysteem van de patiënten, met name de HLA-genen, die in honderden variaties voorkomen. Zo slaagden we erin een ‘moleculaire handtekening’ te bepalen die een duidelijk verband toonde met de klinische respons en overlevingskansen. Die link konden we ook bevestigen op onafhankelijke stalen van meer dan 1.000 nierkankerpatiënten uit andere internationale studies.”
Uit de labo-analyses bleek verder dat een succesvolle respons op immunotherapie gelinkt was aan een goede interactie tussen twee types immuuncellen, namelijk CD8+ T-cellen en macrofagen.
Prof. Abhishek D. Garg, KU Leuven: “Vroeger bekeken onderzoekers de immuuncellen vooral op het niveau van individuele celtypes, wat leidde tot te simpele biomerkers. We dachten daardoor dat macrofagen ‘slecht’ waren voor immunotherapie. Met deze studie tonen we aan dat de interactie tussen verschillende types immuuncellen in een specifieke ruimtelijke context nog belangrijker is bij het bestrijden van nierkanker.”
Respons op immunotherapie voorspellen
Prof. dr. Benoit Beuselinck, medisch oncoloog in UZ Leuven: “In de toekomst hopen we onze methode te kunnen inzetten als biomerker om te voorspellen bij welke patiënten immunotherapie zal aanslaan. Het nieuwe inzicht dat de interactie tussen bepaalde T-cellen en macrofagen belangrijk is voor het succes van immunotherapie, opent interessante wegen voor toekomstige behandelingen. Momenteel zijn we druk bezig met het opzetten van nieuwe klinische studies naar combinatietherapieën om beide celtypes te stimuleren en beter te laten samenwerken, wat effectiever kan zijn dan de huidige behandelingen.