Een nieuwe PET-scan kan onderscheid maken tussen goedaardige en kwaadaardige niertumoren, volgens internationaal onderzoek onder leiding van het Radboudumc, gepubliceerd in The Lancet Oncology. Momenteel wordt bij patiënten met nierceltumoren vaak de gehele nier of een deel ervan operatief verwijderd, maar achteraf blijkt soms dat de tumor goedaardig was en de ingreep onnodig. De nieuwe scan biedt vooraf duidelijkheid over de aard van de tumor, wat de behandeling aanzienlijk beïnvloedt.
Nierceltumoren worden doorgaans ontdekt via een CT- of MRI-scan, waarna in veel gevallen de nier (of een deel ervan) wordt verwijderd. Echter, bij zo'n dertig procent van de patiënten is deze ingreep niet nodig omdat de tumor goedaardig blijkt te zijn. Een biopt, waarbij een klein stukje weefsel wordt afgenomen voor onderzoek, kan de kans op onnodige operaties verkleinen, maar deze procedure is ingrijpend en biedt niet altijd zekerheid over de aard van de tumor. Daarnaast blijven mogelijke uitzaaiingen soms onopgemerkt. Daarom heeft het Radboudumc een nieuwe scanmethode ontwikkeld die de diagnose van niercelkanker aanzienlijk verbetert.
Geen operatie nodig
Een internationaal team van onderzoekers uit de VS, Australië en Europa heeft de nieuwe scan getest bij driehonderd patiënten bij wie op basis van een CT- of MRI-scan niercelkanker werd vermoed. De tumoren werden vervolgens chirurgisch verwijderd, waarna onder de microscoop werd vastgesteld of het om kanker ging of om een goedaardige tumor. Voor de operatie ondergingen de patiënten ook de nieuwe scan, waarbij het middel girentuximab werd toegediend. Dit bindt specifiek aan het heldercellige type niercelkanker, wat bij meer dan tachtig procent van de nierkankerpatiënten voorkomt. Aan girentuximab is radioactief zirconium gekoppeld, waardoor de tumor zichtbaar wordt op de PET-scan. De nieuwe scanmethode is mede ontwikkeld door het bedrijf Telix, dat ook bijdroeg aan de studie.
Uit het onderzoek blijkt dat de scan met 85 procent zekerheid heldercellige niercelkanker kan opsporen. "Een fantastisch resultaat," aldus professor Peter Mulders, hoogleraar urologie en leider van het onderzoek. "Tumoren die oplichten in deze scan zijn vrijwel altijd kwaadaardig en moeten worden verwijderd. Als dat niet het geval is, kunnen we de tumor vaak gerust laten zitten en volgen, wat veel patiënten een operatie of biopt bespaart."
Nieuwe behandelmethoden
De resultaten van dit onderzoek zijn inmiddels ingediend bij regelgevende instanties in Europa en de Verenigde Staten. Bij goedkeuring zal de nieuwe scan breed beschikbaar worden en in medische richtlijnen worden opgenomen. Mulders is optimistisch: "Vergelijk het met prostaatkanker, waar een soortgelijke PET-scan voor een revolutie zorgde en de traditionele CT- en MRI-scans heeft vervangen. Ik verwacht dat hetzelfde hier zal gebeuren."
De Nijmeegse onderzoekers zien nog meer mogelijkheden voor het gebruik van girentuximab, bijvoorbeeld bij het opsporen van uitzaaiingen van nierkanker. In een andere studie werd met deze scan zelfs een zeer kleine uitzaaiing in een vingertop ontdekt, waardoor de behandeling werd aangepast. Bovendien biedt de nieuwe methode potentieel voor nieuwe behandelingen: girentuximab kan namelijk therapeutische stoffen naar de niertumor brengen. De effecten van deze radio-immunotherapie worden momenteel verder onderzocht.